Błędy postrzegania i argumentowania - lista

Poniższa lista zawiera spis błędów, jakie popełniamy podczas oceniania rzeczywistości i argumentowania.

Nazwa	Opis	Przykłady
A u was Murzynów biją!	Uniknięcie odpowiedzi poprzez przejście do krytyki w innym obszarze dyskusji, zwykle w jakiś sposób jednak powiązanym.	Unia Europejska niech się zajmie swoimi problemami, a nie krytykuje PIS za łamanie Konstytucji.
Argumentum ad ignorantiam	Dyskutant uznaje za dowód prawdziwości swojej tezy fakt, że jego oponent nie potrafi uzasadnić tezy przeciwnej.	Bóg istnieje, ponieważ nie ma żadnego dowodu na jego nieistnienie. To oczywiste, że istoty pozaziemskie nie istnieją - nie ma żadnych dowodów na istnienie życia poza Ziemią.
Argumentum ad personam	Dyskutant porzuca właściwy spór i atakuje faktyczne lub zmyślone cechy przeciwnika.	Jak możesz wypowiadać się o powstaniu warszawskim? Przecież jeszcze się wtedy nie urodziłeś! Pfff... ateista będzie pouczał wierzącego w kwestiach religijnych. Faceci będą decydować o tym, czy aborcja powinna być legalna? To absurd!
Dlaczego (nie/dopiero/już nie) piszecie o...?!	Próba zniechęcenia czytelnika do sprawdzanego medium poprzez wmówienie, że o czymś nie informuje.	Dlaczego nie napiszecie o tym, co uchodźcy robią w Malmö?!!! - ponieważ to nie jest prawda
Dowód anegdotyczny	Może przyjmować 2 znaczenia: gdy dowód jest oparty na mało wiarygodnej pogłosce gdy sam dowód jest weryfikowalny, ale na jego podstawie wyciąga się zbyt ogólne wnioski	Jogurt z koziego mleka przedłuża życie: słyszałem, że pewien człowiek z górskiej wioski, który żywił się tylko jogurtem, żył 120 lat. Bogate kobiety są puste: znam dwie takie i są strasznymi snobami. Pary homoseksualne nie powinny wychowywać dzieci: w internecie są opisane historie znęcania się takich rodziców nad dziećmi.
Dychotomia myślenia	Dostrzeganie wyłącznie skrajności, ignorowanie możliwości pośrednich	prawica lub lewica dobry lub zły Jeśli nie zdałem egzaminu na piątkę, to znaczy, że nic nie umiem Życie bez miłości nie ma sensu Albo dostanę tą pracę, albo wyjdę z siebie
Efekt jednorodności grupy obcej	Postrzeganie obcych grup jako bardziej jednorodnych niż są w rzeczywistości, przy jednoczesnym uznawaniu obcych za bardziej podobnych do siebie niż swoich.	Kobiety ciągle zmieniają zdanie. - facet Ukraińcy to cwaniaczki i lenie. - Polak Wszystkie emo wyglądają tak samo. - metal
Efekt pominięcia	Uznawanie szkodliwych działań za gorsze niż równie szkodliwa bezczynność.	Facet leży na ulicy. Nie będę mu pomagał, bo jeszcze zrobię coś nie tak.
Fałszywa powszechność	Przecenianie rozpowszechnienia danego poglądu lub zjawiska a niedocenianie alternatywnych.	PIS wygrał? Jak to możliwe?! Nie znam nikogo, kto by głosował na PIS! Średnie zarobki to 3000 zł? Bzdura! Nikt z moich znajomych tyle nie zarabia!
Fałszywy trop	Skupienie uwagi na informacji, która w danym zagadnieniu nie ma znaczenia.	A: Musimy wymusić instalację wyższej jakości pieców, by zmniejszyć problem smogu. B: Ach tak? A wiesz, że zarobią na tym producenci niemieckich pieców lewaku??!!!!??!!!
Iluzja korelacji	Doszukiwanie się związku tam, gdzie go nie ma.	W kasynie miałem na sobie te buty i wygrałem. Buty przyniosły mi szczęście. Oblałem egzamin, bo drogę przebiegł mi czarny kot. Przeżyłem wypadek, bo miałem szczęśliwy naszyjnik.
Myślenie magiczne	Przekonanie, że myśli są tożsame z działaniem.	Życząc komuś śmierci, sprawiam, że ta osoba umiera. Gdy modlę się do Boga o pomoc głodującym dzieciom w Afryce, rzeczywiście im pomagam. Nie mogę o tym myśleć, bo przyciągnę w ten sposób złe duchy/pecha.
Naiwny realizm	Przekonanie, że własne postrzeganie rzeczywistości jest najbardziej obiektywne.	„Czy zauważyliście, że każdy, kto jedzie samochodem wolniej niż wy, jest idiotą, a każdy, kto jedzie szybciej, jest szaleńcem?” - George Carlin Jak możesz to oglądać?! Ten program jest beznadziejny!
Nawoływanie do samodzielnego myślenia	Zachęcanie, by skomplikowane zagadnienia analizować "na chłopski rozum"	Nie słuchaj ekspertów! Włącz myślenie! Jest zimno na dworze, więc na chłopski rozum, globalne ocieplenie to ściema!
Pewność wsteczna	Ocenianie przeszłych zdarzeń jako bardziej przewidywalne, niż były w momencie wydarzenia się.	Mądry Polak po szkodzie. Wiedziałem, że tak będzie! Co za idioci! To było przecież oczywiste!
Podstawowy błąd atrybucji	Wyjaśnianie zachowań poprzez wpływy wewnętrzne i stałe (np. cechy charakteru) przy niedocenianiu wpływów sytuacyjnych, zewnętrznych.	Wszystko jest możliwe, wystarczy jedynie chcieć. Nic nie robisz, ponieważ jesteś leniwy. (zamiast np. tymczasowego zmęczenia przypisuje się lenistwo)
Prawdopośrodkizm	Przekonanie, że prawda zawsze leży po środku.	Skoro opinia publiczna jest tak podzielona, pewnie nie ma na to obiektywnej odpowiedzi Jeśli jedna osoba uważa, że 2+2=4, a druga że 2+2=6, to prawidłowym wynikiem działania będzie 5.
Projekcja	Nadawanie innym własnych poglądów i cech, najczęściej negatywnych.	Fundamentalista religijny mówi, że musi zabić wszystkich ateistów, po czym oznajmia, że ateiści są agresywni.
Przeinaczenie	Nadmierne upraszczanie nauki lub mylenie pojęć.	Mylenie pojęć "pogoda" i "klimat" albo "uchodźca" i "imigrant".
Pułapka ego	Pozostawanie przy zdaniu, które jest częścią naszej tożsamości.	Osoba uważająca siebie za nieśmiałą, analizując siebie, pomija zdarzenia, w których wykazała się pewnością siebie. Lub interpretuje je tak, by nadal dowodziły nieśmiałości.
Równia pochyła	Argumentowanie poprzez najbardziej skrajne i mało prawdopodobne możliwości rozwoju sytuacji. Zwykle próbuje wywołać strach u odbiorcy.	Jak wpuścimy uchodźców, to nam szariat w Europie wprowadzą!
To tylko teoria	Umniejszanie wiedzy naukowej twierdzeniem - "to tylko teoria". W rzeczywistości "teoria naukowa" to całość mocno udokumentowanego i spójnego wyjaśnienia naukowego.	Ewolucja to tylko teoria. W praktyce Księga Rodzaju ma rację.
Tytuł z tezą	Tytuł skonstruowany w taki sposób, że sugeruje odbiorcy, co ma myśleć, zanim zapozna się z całym przekazem.	Przemysław Wipler zmasakrował lewaka
Wybieranie wisienek	Skupianie się na określonych dowodach, często wyrwanych z kontekstu, przy jednoczesnym umniejszaniu bądź ignorowaniu sprzecznych.	W tym roku w mojej okolicy było chłodniej niż rok temu. Globalne ocieplenie to mit.

Zobacz też

• POSTPRAWDA STOP
• Stanowisko nauki - lista