Blog:Jak zapamiętać informacje
Jak zapamiętać informacje
9 marca 2024 | Kenex
Jednym z grzechów naszego systemu edukacji jest, że każe nam się uczyć, a nie mówi, jak to robić. Już starożytni filozofowie wymieniali się trikami na zapamiętywanie większej liczby informacji - nazywamy je mnemotechnikami. A u nas nadal gada się jedynie o systematycznym czytaniu.
Nawet na moich studiach z psychologii semestr "treningu pamięci" był jako zajęcia dodatkowe. Nie uznano najwidoczniej, że każdy student powinien tę wiedzę posiąść.
Naprawmy więc błędy systemu i zobaczmy, jak zapamiętać tony informacji bez eksplozji głowy.
Czytanie w kółko nie działa
Gdy w szkole miałem się wykuć listy słówek, cech czy definicji, robiłem to, co większość uczniów. Powtarzałem sobie w kółko punkt po punkcie, pisałem na kartce w kółko punkt po punkcie itp. Jest to metoda bardzo nieefektywna, ponieważ gdy bodziec się powtarza, musimy wkładać coraz więcej wysiłku, by na nim skupić uwagę. Można to łatwo zrozumieć na przykładzie zapachu. Jak zaleci czymś nowym, czujesz to mocno, ale z czasem zupełnie zapominasz o aromacie. On nadal jest, ale całkowicie poza uwagą. Podobnie gdy próbujesz czytać setny raz to samo - oczy niby lecą po literkach, ale tekst w ogóle nie jest przyswajany. Nasz mózg wychodzi z dość rozsądnego założenia, że lepiej skupić się na czymś nowym, a nie na tym, co jest ciągle i ciągle takie samo.
Przepisywanie nie działa
Dość typowe w realiach szkolnych jest założenie, że w zapamiętaniu pomocne będzie przepisanie. Niestety niezbyt. Ludzie z natury cechują się lenistwem poznawczym - starają się wykonać każde zadanie przy jak najmniejszym wysiłku umysłowym. Przepisywanie jest czynnością, którą bardzo łatwo zrobić bezmyślnie. Po prostu przepisujesz słowo po słowie, niewiele zwracając uwagę na treść. W dodatku przepisywanie jest bardzo czasochłonne, więc łatwo nabrać nastawienie "byle do końca".
Przepisywanie ma sens, gdy ćwiczysz... pisanie. Ale jest słabym wyborem, gdy próbujesz zapamiętać definicję.
Potęga skojarzeń i opowieści
Aby nowa informacja została przyswojona, musi zostać zagnieżdżona w kontekście. Wiele wskazuje, że ludzka pamięć działa na zasadzie skojarzeń.
Przy czym niekoniecznie chodzi o schematy w stylu podręcznika, że mamy grupę związków chemicznych, która dzieli się na podgrupy takie i takie.
Spoiwem, który zapamiętuje się szybciej i zostaje na dłużej, jest skojarzenie pobudzające wyobraźnię. Mądrości o tym, że lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu podajemy sobie właśnie dlatego, bo od razu angażują obrazowością. Zwróć uwagę, że często wystarczy usłyszeć metaforę RAZ, by pamiętać ją bardzo długo.
Dobre skojarzenie powinno być też w ruchu. Lepiej zapamiętamy to, co dynamiczne. Niech coś się dzieje - pieniądze wylatują z płaszcza, człowiek upada na ziemię, rzeka wyrywa mosty itp.
Ciekawym przykładem jest historia o lecących cegłach pomagająca zapamiętać cyfry rzymskie (50, 100, 500, 1000): Lecą Cegły, Dom Murują. Niezwykle bardziej efektywne, niż próba wkucia na pałę, co oznacza "L", a co "M".
| Liczba | Element historyjki |
|---|---|
| 50 | Lecą |
| 100 | Cegły |
| 500 | Dom |
| 1000 | Murują |
Naukowcy badający ludzką psychikę są zwykle świadomi, co ułatwia zapamiętywanie. Wiedzą więc, że jeśli chcą, by ich teoria się wybiła, powinna być chwytliwa. Dlatego odkrytym przez siebie prawidłowościom starają się nadać pomysłowe nazwy oraz stworzyć wokół nich interesującą opowieść.
Przykłady:
- Efekt Ikea. Gdy ludzie sami coś złożą, mocniej się do tego przywiązują i oceniają to jako lepsze.
- Stopa w drzwiach. Technika, w której najpierw prosisz osobę o spełnienie mniejszej prośby, a następnie prosisz o spełnienie większej. Rośnie wtedy szansa, że osoba zgodzi się wypełnić większą (normalnie by odmówiła).
- Kompleks Edypa. Pojęcie wprowadzone przez Freuda, mające opisywać powszechne zjawisko wśród dzieci w wieku 3-5 lat, polegające na pragnieniu relacji seksualnej z rodzicem płci przeciwnej. Zjawisko nie ma poparcia we współczesnej wiedzy, ale dzięki chwytliwości funkcjonuje w debacie publicznej do dzisiaj.
- WEIRD. Akronim od Western, Educated, Industrial, Rich, Democratic. Został opisany, by nagłośnić, że większość badań psychologicznych jest prowadzone na bardzo specyficznej grupie (najczęściej studenci psychologii z USA) i rozszerzanie wniosków na ogół ludzkości to ogromny błąd. Więcej.
W tej chwili często pojawia się kontrargument, że może lecące cegły albo stopa w drzwiach są ciekawe, ale większość rzeczy trudno złożyć w historyjkę. Oczywiście. Dlatego powstały techniki, które mają za zadanie w tym pomóc!
Poniżej opisuję kilka wybranych, ale znajdziesz ich wiele więcej.
Łańcuchowa metoda skojarzeń
Metoda, w której łączymy ze sobą elementy w skojarzenia po kolei.
Wyobraźmy sobie, że jesteśmy na teście sprawnościowym, który dzieli nas od wymarzonej pracy. Jednym z zadań jest zapamiętanie pięciu słów i bez zapisywania przypomnieć je sobie za kilka minut.
Oto słowa: papier, samochód, drzewo, piłka, siema.
Aby poradzić sobie z tym zadaniem, możemy złożyć je w łańcuchy skojarzeń, gdzie A łączy się z B, B łączy się z C itp. Możemy zrobić to tak:
- Samochód jedzie na kołach z papieru.
- Samochód uderzył w drzewo.
- Z dziupli drzewa wypadła piłka.
- Piłka w locie opowiedziała żart siema.
Gdy zostaniemy poproszeni o wymienienie słów z pamięci, zamiast robić to na pałę, wystarczy, że przypomnimy sobie wyobrażone historyjki. Jak przywołamy drzewo, możemy skojarzyć, że miał w nie uderzyć samochód, oraz że miała z niego wypaść piłka.
Na co dzień możesz stosować tę metodę, by zapamiętać, co masz kupić albo co zrobić. Podejrzanie mało towarów w koszyku? A na co miała chlapnąć pomarańcza?
Tutaj ludzie często pytają, dlaczego łączyć łańcuchowo. Chodzi o to, żeby niczego nie pominąć. Gdy lecisz po kolei, przypomnisz sobie wszystko. A jakby powstała pajęczyna skojarzeń, łatwo byłoby coś przeoczyć.
Rzymski pokój
Technika polega na umieszczaniu rzeczy, które mamy zapamiętać, na "hakach".
Haki to są stałe elementy w wyobrażonej przez nas przestrzeni. Przestrzenią może być nasz pokój, nasze ciało, znana droga, fikcyjny pałac. Hakiem będą np. szafa, komputer, drzewo.
Naszym zadaniem jest wytworzenie skojarzenia haku z informacją do zapamiętania. Gdy pomyślimy o szafie, mamy sobie przypomnieć też np. o papierze.
Skojarzenia robimy podobnie jak w łańcuchowej metodzie, tylko tym razem łączymy hak z obiektem. Wybieraj jednak zawsze te same haki i taką samą kolejność haków (np. zgodnie z ruchem wskazówek zegara), żeby się nie pomylić i niczego nie zapomnieć. Jeśli np. zdecydujesz się na swój pokój, wybierz w nim z 10-20 charakterystycznych elementów i przypominając sobie informacje przechodź kolejno od haka do haka.
Weźmy słowa z poprzedniego przykładu. W wyobrażonym pokoju pierwsza z lewej znajduje się szafa. Obok niej wisi półka, a dalej na biurku znajduje się lampka. Historyjki mogą więc wyglądać tak:
| Hak | Rzecz do zapamiętania | Skojarzenie |
|---|---|---|
| Szafa | Papier | Z szafy wypada sterta papieru. |
| Półka | Samochód | Na półce jeździ w kółko samochodzik. |
| Lampka | Drzewo | Z lampki wyrasta drzewo. |
Zakładki alfabetyczne
Tym razem tworzymy skojarzenia z naszymi zakładkami alfabetycznymi, czyli wyrazami zaczynającymi się na wskazaną literę alfabetu.
Zakładki alfabetyczne przygotowujemy samemu i zapamiętujemy np. dla A możemy wybrać autobus, dla B but itp. Potem stosujemy je na stałe, by zawsze pierwszy był autobus, drugi but itd.
Gdy mamy zapamiętać wyrazy papier, samochód, drzewo, piłka, siema, robimy kolejno powiązania z zakładkami.
| Zakładka | Rzecz do zapamiętania | Skojarzenie |
|---|---|---|
| A (autobus) |
Papier | Z rury wydechowej autobusu wylatuje papier. |
| B (but) |
Samochód | Samochód jest kopnięty przez gigantyczny but. |
Technika symboli
Tym razem każdej z liczb przyporządkowujemy symbol, a następnie tworzymy skojarzenia z symbolem.
W tej metodzie początek wymaga zaangażowania, ponieważ trzeba zapamiętać symbole. Jako optymalne uważa się przygotowanie dwucyfrowych, które zawierają w sobie pierwsze litery cyfr.
Przykładowo 01:
- 0 - Zero - Z
- 1 - Jeden - J
Jako symbol możemy wybrać ZaJąc, bo zawiera obie litery.
Poniższa tabela zawiera przykładowe pomysły na symbole, ale możesz zawsze wybrać własne. Ważne, by były dla Ciebie możliwie intuicyjne i łatwe do zapamiętania.
| Liczba | Litery | Symbol |
|---|---|---|
| 01 | ZJ | Zając |
| 02 | ZD | Zderzak |
| 11 | JJ | Jajko |
| 12 | JD | Jodła |
Gdy już nauczymy się symboli, możemy potem składać z nich całe historyjki. Jeśli chcemy zapamiętać, że Xener urodził się w roku 6969, a do liczby 69 mamy symbol "studnia", to wyobraźmy sobie, że niemowlak z twarzą Xenera rozdziela się na dwie części i każda część wpada do osobnej studni.
Podobnie będziesz postępować przy zapamiętywaniu pinu, numeru telefonu, peselu itp.
Technika symboli - wersja rozszerzona
Dotychczasowe zasady pozostają jak wyżej, ale do liczb możemy dodać kolejną cyfrę, która będzie przymiotnikiem.
Jeśli 1 przyporządkujemy przymiotnik jaskrawy (1 - Jeden - J - Jaskrawy), a jako 01 mamy zając, to liczba 101 będzie jaskrawym zającem.
Mapy myśli
Mapa myśli to nielinearna metoda notatek inspirowana pracą naszego mózgu. Mózg nie przetwarza informacji linearnie jak zwykły tekst, tylko promieniście - patrzy na rysunek całościowo, zerkając to tu, to tam.
W punkcie centralnym umieszczamy słowo-klucz. Od niego odchodzą gałęzie prowadzące do pojęć. Od tych pojęć odchodzą odgałęzienia itd.
Aby ułatwić zapamiętywanie, dobrze, by mapa przy pojęciach zawierała rysunki.
Na początku problemem może być rozplanowanie przestrzeni. Czasem pół kartki zostanie puste, innym razem nie wszystko się zmieści. Jednak wraz z praktyką nabiera się odpowiedniego wyczucia przy planowaniu.
Mapy myśli pozwalają w krótkim czasie się zorientować, co się pamięta, a co nie. W dodatku wybaczają duże zmęczenie i brak skupienia. Często nie miałbym siły czytać tekst, ale nawet wtedy dam radę pogapić się na mapę.
Istnieją programy do tworzenia map myśli, ale nie znalazłem niczego, co by mnie zadowoliło. One robiły coś przypominającego proste SmartArt z Worda - zbyt liniowe. A zaletą mapy myśli są odgałęzienia w każdą stronę.
Najważniejsze
Skuteczne mnemotechniki zwykle koncentrują się na pobudzaniu wyobraźni i zabawie formą. Zamiast wkuwać na siłę do skutku, spróbuj ułożyć to w zabawną historyjkę albo przedstawić w interesujący sposób. Nie dość, że zapamiętasz szybciej, to zapamiętasz na znacznie dłużej.
Powyższe techniki to tylko przykłady, bo jest ich znacznie, znacznie więcej. Kolektywnie rozbudowywaną listę znajdziesz chociażby w artykule Mnemotechniki.
Zobacz też
MiauBlog:
MruczekWiki:
Linki zewnętrzne: