Teoria spiskowa

Pomóż nam rozbudować ten artykuł!
Do zrobienia: Zrobić kolejne sekcje o cechach wyznawców teorii spiskowych i inne.

Teoria spiskowa – próba wyjaśnienia zdarzenia, przebiegu wydarzeń lub sytuacji stojąca w opozycji do powszechnie uznanej wersji, wynikająca z przeświadczenia o istnieniu spisku, czyli zakamuflowanej działalności grupy osób, które rzekomo zawarły tajne porozumienie dla osiągnięcia jakiegoś celu, zatajając prawdę przed opinią publiczną.

Cechy wyznawców teorii spiskowych

Wśród znacznej części wyznawców teorii spiskowych obserwuje się następujące cechy:

• Niskie wykształcenie. Najczęściej tłumaczy się o tym, że osoby o niskim wykształceniu poszukują prostych wyjaśnień różnych zdarzeń.
• Niskie zaufanie społeczne. Postrzeganie innych ludzi jako wielkiego zagrożenia. Działa to na kilku poziomach. Po pierwsze zwiększa wiarę w to, że ludzie byliby zdolni zorganizować wielki spisek mający wykorzystać biedne ofiary. Po drugie, niskie zaufanie do ludzi sprzyja ograniczaniu swoich kontaktów społecznych i braku otwartości. Taka osoba nie "synchronizuje" swoich poglądów z innymi, przez co jest narażona na radykalizację i brak sprawdzania, czy to co myśli, w ogóle trzyma się kupy.
• Silna potrzeba domknięcia poznawczego. Wszystko musi zostać bardzo szybko wyjaśnione w głowie. Pustka w oczekiwaniu na odpowiedź jest nieznośna. Taka osoba słysząc o katastrofie lotniczej, od razu tworzy swoje teorie, chociaż eksperci jeszcze nie zdążyli zbadać przyczyn.
• Wrażenie gorszej sytuacji materialnej. Osoby postrzegające siebie jako biedne, mogą za pomocą teorii spiskowych chronić swoją samoocenę. Zwykle uważają, że życie jest jak gra w tenisa - by jeden mógł wygrać, drugi musi przegrać. Potężne grupy społeczne dzięki spiskowi zagarnęły zasoby dla siebie i dla naszej biednej ofiary zostały wyłącznie ochłapy.

Co jest prawdą, a co jest mitem?

Ludzie czytając komentarze internetowe, które są przepełnione spiskowymi treściami, często sami nabierają przynajmniej drobnych wątpliwości. No bo skąd wiadomo, co jest prawdą? Może faktycznie szczepionki powodują autyzm, globalne ocieplenie nie istnieje, a Ziemia jest płaska? Bez zdobywanego latami wykształcenia trudno ocenić to samodzielnie. A przecież "MAMY MYŚLEĆ SAMODZIELNIE!!!".

Wbrew pozorom istnieją sposoby, które bez eksperckiej wiedzy pozwalają odróżnić rzetelne informacje od bzdur.

Rozproszenie wyjaśnień

Jest niedziela. Środek nocy. Budzi Cię powtarzający się dzwonek do drzwi. W końcu wstajesz, otwierasz drzwi, a tam sąsiad zlany potem, ledwo jest w stanie cokolwiek powiedzieć. - Pod żadnym pozorem nie wchodź na Kenex Spam Center - mówi - wyszło na jaw, że Kenex umieścił na nim kod CSS, który może uszkodzić wzrok!". Chcesz dopytać o szczegóły, ale on pobiegł już ostrzec kolejnych. Po takim ostrzeżeniu wejdziesz od razu na forum? Może bezpieczniej jednak zajrzeć najpierw na MruczekWiki czy SMWMods i sprawdzić, czy nie ostrzegają przed wejściem na KSC? W końcu uszkodzenie wzroku to poważna sprawa, a Kenex nie jestem mistrzem w doborze kolorystyki.

Jest poniedziałek. Środek nocy. Znowu budzi Cię sąsiad. - Pod żadnym pozorem nie wchodź na Kenex Spam Center! Angelfrost dodaje wszystkie wątki do kategorii i jak ktoś pisząc zmieni kolejność tematów, ginie!"

Sytuacja powtarza się wielokrotnie, ale za każdym ostrzeżenie brzmi nieco inaczej. We wtorek masz nie wchodzić na forum, bo ZioPeng zamyka wszystkie tematy użytkowników online. W środę masz nie wchodzić, bo Mruczek umieścił na stronie kod permanentnie inwigilujący fap foldery użytkowników. W czwartek o dziwo nie przyszedł. Może odsypia?

Gdy w piątek słyszysz dzwonek do drzwi, zastanawiasz się, co tym razem usłyszysz. W międzyczasie przeglądasz spokojnie Kenex Spam Center na telefonie.

Sąsiad z powyższego przykładu jest zobrazowaniem zjawiska rozproszenia wyjaśnień. Gdy zapytamy dwudziestu ekspertów o przebieg tragicznego zamachu 11 września 2001 na wieże World Trade Center, w kluczowych kwestiach będą ze sobą zgodni, a ewentualne różnice pojawią się w drobnych szczegółach. W dodatku nawet jeśli będą to eksperci z różnych dziedzin, odmiennymi metodami będą dochodzić do podobnych wniosków.

Z kolei jeśli to samo zrobimy z dwudziestoma głosicielami teorii spiskowych, otrzymamy przeróżne, wzajemnie wykluczające się hipotezy. „Zrobiła to Alkaida, ale rząd wiedział o ataku na WTC”, „zrobił to rząd, żeby wywołać wojnę”, „zrobili to Żydzi/Masoni/Mędrcy Syjonu”, „nikt tego nie zrobił – nie było żadnego zamachu”.

Gdy rzetelni badacze dochodzą do różnych wniosków, problem ten jest dostrzegany i gruntownie analizowany. Gdy wyznawczy spisku dochodzą do różnych wniosków, właściwie nic się nie dzieje. Nawet jeśli do różnych wniosków dochodzi ta sama osoba! Badacze z brytyjskiego University of Kent odkryli, że ci sami ludzie wierzą w to, że Osama Bin Laden nadal żyje oraz w to, że był już martwy, gdy do jego kryjówki przybył oddział specjalny. Jak to możliwe? Spoiwem teorii spiskowych nie jest spójność logiczna czy spójność dowodów. Jest nim poczucie misji, strachu czy niechęci wobec określonych przeciwników.

Podczas gdy eksperci dążą do spójnego wyjaśnienia rzeczywistości, twórcy spisków ciągle tworzą kolejne odgałęzienia, oddalając się od logiki, rozsądku i faktów. Dlatego internetowe komentarze próbujące dowieźć spisku, są często tak chaotyczne, bełkotliwe i po prostu nie trzymają się kupy.